Laaggeletterdheid, dit zijn de oorzaken

Niet goed kunnen lezen, schrijven of rekenen komt heel veel voor. Meestal bij nieuwe Nederlanders die de onze taal (nog) niet goed meester zijn. Volgens de statistieken is bijna 18 procent van de veertienjarigen laaggeletterd. En dat zijn zeker niet allemaal kinderen van buitenlandse komaf.

Het voortgezet onderwijs klaagt dat steeds meer kinderen niet goed kunnen lezen, schrijven en rekenen. Het prestatieniveau lijkt zelfs steeds lager te worden. Hoe kan dat? Zijn onze kinderen met de jaren dommer geworden?

Toenemend aantal deskundigen wijst naar falend onderwijssysteem 

 Helaas wordt heel vaak met het vingertje gewezen naar de leerling. Die zou dyslectisch zijn of zich niet kunnen concentreren of zelfs onvoldoende intelligent zijn. Het onderwijs wijst eigenlijk nooit met het vingertje naar zichzelf. En dat zou volgens mij vaker moeten. En steeds meer deskundigen maken verwijten naar het onderwijs. Neem Erik Moonen, doctor in de Taal- en Letterkunde en taaldocent aan de Universiteit Hasselt. Hij is heel stellig: wanneer een kind niet goed kan lezen, dan ligt dat niet aan het kind, maar aan de methode. Die deugt niet. Hij laat zien dat met zijn methode, de Alfabet Code, iedereen, maar dan ook iedereen een goede lezer wordt. Maar ook dyslexie-expert prof. Dr. Aryan van der Leij vindt in falende methodiek een grote oorzaak van de slechte leesprestaties. Hij pleit voor meer maatwerk in de klas. Met de juiste hulp zijn leesproblemen in veel gevallen te voorkomen, zegt hij.

Dr. Anna M. T. Bosman, zij is professor Orthopedagogiek aan Radboud Universiteit Nijmegen. Ook zij wijt de problematieken aan een slechte instructiekwaliteit en plijt voor structurele verbetering hiervan.

En als we naar het rekenen kijken is Jan van de Craats, hoogleraar wiskunde aan de Universiteit van Amsterdam en de Open Universiteit, degene die de vloer aanveegt met de huidige rekenmethode, realistisch rekenen. Leerlingen moeten daarbij eerst inzicht verwerven, voor ze met de sommen aan de slag mogen. Hij pleit voor herintreding van de standaardmethode van vroeger. “Het rekenen van opa, wordt dat denigrerend genoemd. Maar die methode werkt altijd, en die verleren de kinderen nooit.”

De rol van visuele en motorische belemmeringen 

Kinderen zitten op school om te leren. Leren is in wezen het opnemen en verwerken van informatie. Het opnemen van informatie gebeurt door onze zintuigen. Met name onze ogen omdat onderwijs steeds meer visueel wordt. Kinderen dienen dus te beschikken over goede ogen. Dat zijn ogen die scherp zien, niet ziek zijn en bovenal goed kunnen samenwerken. Als dat laatste niet het geval is worden kinderen sneller moe van visuele activiteit waarbij ze informatie moeten opnemen (lezen, schrijven en rekenen). Ze verbruiken hierdoor onnodig veel energie en dat beperkt ze in het goed kunnen aanleren van lezen, schrijven en rekenen. Ze gaan hierdoor vaker radend lezen, zien woorden of letters over het hoofd, begrijpen minder goed wat ze lezen. Ze kijken vaker weg van het leeswerk en doen niet meer mee. Maar ook een niet uitgerijpte motoriek kan veel problemen geven. Vooral met het verwerken van informatie. Dat is bij deze kinderen vertraagd en dat levert automatiseringsproblemen op. Dat is te herkennen aan minder goed kunnen spellen, of de teken-klank-koppeling niet geautomatiseerd krijgen, minder goed begrijpend kunnen lezen en problemen met het rekenen. Kinderen hebben een niet uitgerijpte motoriek indien hun hersenhelften niet optimaal samenwerken. Het punt is dat wanneer er visuele en/of motorische beperkingen zijn dit het prestatie niveau van de kinderen negatief beïnvloedt, zodanig dat daarmee het zelfvertrouwen afneemt met als gevolg dat de visueel-motorische ontwikkeling geremd wordt en men er levenslang hinder van kan ondervinden.

Hoe verder? 

Ik ben sterk voorstander van een nieuw onderwijssysteem waarin kinderen leren schrijven en lezen met de Alfabet Code en leren rekenen met de standaardmethode van vroeger. Dat geeft zelfs voor kinderen die visueel-motorisch belemmerd zijn de beste kansen! Gaan we echter door met ons huidige overspannen schoolsysteem dan vereist dat topsport van onze kinderen en is visueel en motorisch vaardig zijn een basisvoorwaarde om in dat systeem enigszins te kunnen presteren.

Ben je visueel en motorisch vaardig dan ben je sowieso in het voordeel omdat je lichamelijk niet geremd wordt in het opnemen en verwerken van informatie. Je bent dan werkelijk beter in staat te concentreren, te studeren en daarmee te presteren. Visueel en motorisch vaardig worden doe je met Visueel-Motorische Training.


Wanneer het lezen maar niet goed opgang komt

Wanneer in groep 3 het lezen maar niet goed opgang komt wordt door de scholen gezocht naar een oorzaak. Er wordt dan gekeken of er sprake is van:

  • gedragsproblemen (sociaal, emotioneel)
  • taalontwikkelingsstoornis
  • lichamelijke problemen (gehoorbeperking, zichtbeperking, ziekte, handicap)
  • concentratieproblemen (ADD, ADHD)
  • onvoldoende intelligentie
  • dyslexie

De scholen doen er goed aan om vooraf aan een dyslexieonderzoek ook stil te staan bij mogelijk andere oorzaken die een zeer belangrijke invloed kunnen hebben. Denk hierbij aan:

  • (te) hoge werkdruk voor kinderen
  • te weinig aandacht voor de probleemkinderen vanwege onderbezetting
  • een leesmethode die niet of onvoldoende is onderzocht op effectiviteit¹
  • visueel- motorische belemmeringen

Kom zelf in actie
Zit uw kind in groep 3 en heeft het moeite met lezen, wacht dan niet totdat de leesachterstand zo groot is dat er een dyslexieonderzoek wordt verlangd maar en kom zelf al in actie:

  • Overleg met de school wat de beste begeleiding voor uw kind is. Vraag ook aandacht voor de werkdruk.
  • Doe bij ons een Visueel- motorisch Onderzoek om er achter te komen of er sprake is van visuele en/of motorische beperkingen. Deze beperkingen zorgen voor een vertraging in de opname en verwerking van informatie. Hierdoor komt het lezen moeilijker op gang. Tempo en begrijpend lezen blijven achter.
  • Start met Visuele- motorische Training indien er visuele en/of motorische belemmeringen zijn gevonden. Hierdoor worden die belemmeringen weggenomen en gaat het lezen gemakkelijker.

U kunt ook bij ons eerst een Signalenlijst aanvragen. Hierin  kruist u de visuele en motorische signalen aan die uw kind afgeeft. Dit geeft  een eerste indruk en kan u mogelijk overtuigen tot het doen van een  uitgebreid Visueel- motorisch Onderzoek.


¹ Bewezen effectieve methoden:

  • De Alfabetcode
  • Bouw!
  • Letters in Beweging
  • Begeleid Hardop Lezen (BHL)
  • Connect
  • Rotterdamse Aanpak Dyslexie (RAD)
  • LEXY
  • Zo Leren Kinderen Lezen en Spellen (ZLKLS) (methode Schraven)

Geraadpleegde bronnen: Dwaalspoor dyslexie, Dr. Erik Moonen, 2012; Dit is Dyslexie, Prof. Dr. Aryan van der Leij, 2017; Zo leer je kinderen lezen en spellen, Bosman, A.M.T. (2007). Tijdschrift voor Orthopedagogiek,
46, 451-465.



Hoofdpijn weg met oogtraining

Dat klinkt voor velen toch wel erg ongeloofwaardig. Maar uiteraard niet voor diegenen die met oogtraining van hun hoofdpijn zijn afgekomen. Neem Dani, hij kampte regelmatig met migraine, vooral als hij het extra druk had op school en hij veel prikkels kreeg te verwerken. Na de oogtraining vertelde hij me dat hij geen migraine meer had gehad! Ik heb verschillende keren meegemaakt dat kinderen niet kwamen voor hun hoofdpijn, maar dat die wel verdween als gevolg van de oogtraining. Dat komt omdat hoofdpijnklachten kunnen ontstaan door beperkingen in de oogsamenwerking zoals fixatie disparatie, een instabiele focus of een zwakke oogmotoriek. Met oogtraining verbeter je de samenwerking tussen de ogen en verdwijnen deze visuele beperkingen.

Kan iedereen met oogtraining van z’n hoofdpijn afkomen?
Nee, helaas niet. Dat komt omdat hoofdpijn ook andere oorzaken kan hebben dan een gebrekkige oogsamenwerking. Informatie over verschillende soorten hoofdpijn vindt je onder andere op:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Hoofdpijn
http://allesoverhoofdpijn.nl/soorten-hoofdpijn/
http://www.oogartsen.nl/oogartsen/overige_oogziekten/hoofdpijn/

Wordt mijn hoofdpijn veroorzaakt door een gebrekkige oogsamenwerking?
Vraag een visueel- motorisch onderzoek aan, dan weet je in ieder geval of er visuele beperkingen zijn die hoofdpijn kunnen veroorzaken. Dit onderzoek duurt ca. 1.5 uur en kost 40 euro. Bel naar 06-54790867 of stuur een email naar: info@abreflex.nl

Iemand wees mij op het boekje “Eyeopener bij hoofdpijn” geschreven door Corry Oomen. In het boekje beschrijft ze hoe met oogbewegingstechnieken hoofdpijn kan verdwijnen en hoe je het kunt voorkomen. Een zeer interessant en praktisch boekje.

Eyeopener bij hoofdpijn


Tips voor verantwoord tablet gebruik

Op steeds meer scholen krijgen kinderen vanaf 4 jaar een tablet. Hierbij is Snappet één van het meest bekende leerplatformen. Is tablet gebruik nu wel of niet schadelijk voor de gezondheid en de ontwikkeling van het kind? Hier zijn de meningen sterk over verdeeld. Oordeel zelf:

  • “Tablet gebruik is kindermishandeling”. Volgens de Duitse psychiater en psycholoog Manfred Spitzer (auteur van het boek: digitale dementie) moet je jonge kinderen zo min mogelijk bloot stellen aan computers en tablets. Hij pleit zelfs voor een waarschuwing op de bijsluiter van de computer die luidt: “pas op, niet geschikt voor de ontwikkeling van hersenen van jonge kinderen, groot risico op verslaving en slechte schoolprestaties”. Spitzer zegt dat de schoolprestaties achterblijven door het gebruik van een tablet omdat kinderen thuis veel vaker filmpjes kijken en spelletjes doen dan huiswerk maken. Bron: http://www.volkskrant.nl/wetenschap/-een-ipad-voor-kleuters-is-kindermishandeling~a3462716/
  • “Papier laat zich het lekkerst lezen”. Noorse onderzoekers van de universiteit van Stavanger zijn tot de conclusie gekomen dat studenten de tekst minder goed begrijpen als ze van een tablet lezen dan vanuit een boek. Ook gaat lezen van een tablet langzamer dan vanuit een boek. Als mogelijke oorzaken worden genoemd: het lezen van papiertekst helpt de hersenen om mind maps te vormen; op een scherm wordt je afgeleid door de cursor; papier is rustgevender; bladeren in een boek gaat op de automatische piloot en een computer leidt tot concentratieverlies. Bron: https://www.researchgate.net/publication/256563189_Reading_linear_texts_on_paper_versus_computer_screen_Effects_on_reading_comprehension?enrichId=rgreq-524edd58-baa1-4db5-b41c-800194463c6a&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI1NjU2MzE4OTtBUzoxMDI4NTUwOTY2NjgxNjdAMTQwMTUzMzk3NDgxMQ%3D%3D&el=1_x_2
  • “Betere leerprestaties”. Volgens de mensen van Snappet (leerplatform wat gebruik maakt van tablets) gaan juist de leerprestaties omhoog, en de werkdruk voor leerkrachten omlaag, als kinderen onderwijs volgen via de tablet. Bron: https://nl.snappet.org/
  • “Meer tabletnekken”. Chiropractors, fysiotherapeuten en oefentherapeuten zien een groeiend aantal jongeren op hun spreekuur met een “tabletnek”. Uit cijfers van het Zorgkompas blijkt dat 40% van jeugd tussen 8 en 18 jaar met nek- en rugklachten kampt. Volgens deskundigen komt dit door het toegenomen tablet en smartphone gebruik. De combinatie van te lang voorovergebogen zitten en te weinig bewegen blijkt last te geven aan de nekwervels en de spieren van de nek en schouders. (Bron: https://www.nationalezorggids.nl/jeugdzorg/nieuws/30052-tabletnek-wordt-steeds-groter-probleem-onder-kinderen.html).
  • “Gevaarlijke wifi”. De Raad van Europa heeft een resolutie aangenomen waarin zij een totaalverbod adviseert op mobiele telefoons en draadloos internet op scholen (bron: Council of Europe, Document No. 12608, 6 mei 2001). Waarom? Omdat uit diverse onderzoeken is gebleken dat Wi-Fi straling gezondheidsproblemen kan geven, vooral bij opgroeiende kinderen. Wi-Fi straling kan leiden tot hoofdpijn, concentratieproblemen, duizeligheid, hyperactiviteit, slapeloosheid, jeuk, geheugenverlies, depressie, epilepsie, hartkloppingen, hoge bloeddruk, oorsuizen, misselijkheid, diabetes, autisme, fibromyalgie, onvruchtbaarheid, geboorteafwijkingen, DNA schade, leukemie, kanker, etc.
    (bronnen: denieuwedokters.nl/electrosmog.htmlstichtingehs.nl/content/view/74/72www.drs-online.nl/nieuws.php?ID=700)

Indirect wijst de Raad dus niet het gebruik van tablets af maar wel van draadloos internetgebruik op die tablets.

De voordelen op een rijtje:

  • Betere leerprestaties op school.
  • Beter overzicht in de klas.
  • Minder tijdsdruk voor leerkrachten.
  • Kinderen vinden het prettig, vooral bij zelfstandig werken.

De nadelen op een rijtje:

  • Verhoogde kans op nek- en rugklachten.
  • Kans op ernstige lichaamsschade, door Wifi.
  • Lagere leerprestaties indien huiswerk niet gemaakt wordt door veelvuldig tabletgebruik.
  • Lager leestempo.
  • Minder goed begrijpend lezen.
  • Mogelijk slaapklachten indien ‘s avonds gebruikt.

Tips voor verantwoord tablet gebruik:

  • Gebruik niet een 7 inch maar 10 inch tablet.
  • Kies een lekker-lees lettertype en lettergrootte (instellen).
  • Kies bij voorkeur lichtgevende letters en een donkere achtergrond (instellen).
  • Zorg voor een goede houding: boven/onderarm hoek: 90 graden, kantelhoek 45 graden (dus
    tablet in houder plaatsen).
  • Bij kortdurend gebruik: tablet zo veel mogelijk in de houder plaatsen.
  • 1 – 2 uur per dag: tablet in houder + los toetsenbord.
  • > 2 uur per dag: GEEN TABLET gebruiken maar bijv. laptop + los toetsenbord + muis.
  • Gebruik de tablet nooit langer dan 4 uur achtereen.
  • Gebruik ruim 1 uur vóór het slapen gaan géén tablet meer of installeer een blue filter.
  • Bescherm je tegen wifi straling.
  • Kijk relmatig even in de verte om je ogen te ontspannen.
  • Sta regelmatig op en beweeg wat.

Geen wonder dat sommige kinderen niet van lezen houden

Natuurlijk heeft elk kind z’n voorkeuren. De een houdt van voetbal de ander van tennis. Er zijn kinderen die van lezen houden. Maar er zijn er ook die juist niet van lezen houden. Dat kan natuurlijk komen door een oer saaie juf. Of door niet leuke boeken. Nu blijkt dat bij heel veel kinderen die niet van lezen houden een zwakke oogmotoriek de werkelijke oorzaak is. In dat geval bewegen de ogen niet naar behoren en kost het dus heel veel energie om de tekst op te nemen. Deze kinderen worden in feite moe van het lezen en zullen een boekje gauw naast zich neer leggen. In het volgende filmpje is te zien hoe de ogen bewegen bij kinderen met leesproblemen. Om goed te kunnen lezen moeten de ogen soepel en efficiënt van links naar rechts kunnen bewegen. Dit filmpje, gemaakt met de Readalyzer (infrarood opname systeem) die de oogbewegingen vastlegt, maakt duidelijk hoe moeilijk het voor iemand is met een slechte oogmotoriek om de ogen goed over de zinnen te bewegen. Geen wonder dat kinderen niet van lezen houden. Kijk zelf maar:


“Super eng! Ik ZIE regelmatig alles heel klein worden”

Af en toe zie ik mensen met een wel heel bijzonder klachtenbeeld. Neem Pleun. Ze klaagde dat ze met perioden alles heel klein zag worden. Ze vond het super eng, werd er onzeker van en dan was het net of alles langs haar heen ging. Het was bijzonder vermoeiend. Het deed zich voor rondom proefwerkweken, dus tijden dat ze flink moest blokken voor school. Het kwam opzetten en kon dan een half uur of soms langer aanhouden, maar ging dan plotseling weer over. De moeder van Pleun nam haar klacht zeer serieus en besloot de huisarts, de oogarts en de psycholoog te raadplegen. Er werd ook nog een hersenscan gemaakt om er zeker van te zijn dat het niet iets raars was met haar hersenen. Helaas kon niemand haar vertellen wat ze mankeerde. Iedereen vond het een bijzonder vreemd verhaal wat Pleun vertelde. Ze kon het heel moeilijk aan anderen uitleggen wat ze nu precies ervoer. Hoe kun je alles kleiner zien worden terwijl alles toch even groot blijft? Niemand die het begreep.
Via, via kwam ze bij mij terecht. Uit het visueel onderzoek kwam niet veel bijzonders naar voren, alleen dat er sprake was van fixatie disparatie. In haar geval was er sprake van over-convergeren. Maar de oorzaak van het verkleind waarnemen van de omgeving kon moeilijk worden vastgesteld. Het leek erop dat dit zich met name voordeed na of tijdens perioden van grote visuele inspanning (langdurig leren/lezen), waarbij de ogen langdurig hebben moeten fixeren van nabij. Het leek erop dat de ogen op dat moment wat moeite hadden met het loslaten van die fixatie en dus de omgeving verkleind waarnemen. Van nabij fixeren geeft veel spanning op de ogen. Een verkleind beeld kun je oproepen door naar het puntje van je neus te kijken en te letten op de omgeving. Die wordt dan kleiner waargenomen. Het vermoeden ontstond dat hier sprake was van fixatiekramp. Ik heb haar een prismabril meegegeven, met het verzoek deze alleen te dragen wanneer het “klein zien” weer zou optreden, en te kijken of er verbetering zou zijn. Gelukkig bleek het probleem daarmee volledig verholpen te zijn.


“Eindelijk mijn rijbewijs”

Sjoerd was al 3 keer op geweest voor z’n rijbewijs, maar zonder succes. “Ik reageerde steeds te laat op situaties, alsof ik het overzicht niet had. Ook snelheid en afstand inschatten bleek steeds weer een probleem. Ik werd er onzeker en moedeloos van”. Bij nader onderzoek bleek Sjoerd dyspraxie te hebben, ofwel moeite met motorische vaardigheden. Maar ook dat hij bijzonder weinig diepte zag. Daarbij kwam nog dat hij een behoorlijk klein functioneel gezichtsveld had. Hij zag dus vrij laat auto’s of fietsers vanuit z’n ooghoeken aankomen. Tja, dan kun je nog zo vaak rijexamen doen, maar een rijbewijs zit er dan gewoon niet in. Gelukkig reageerde Sjoerd bijzonder goed op de visueel- motorische training. Z’n gezichtsveld werd al in de eerste maand van de training optimaal en al snel volgde ook het dieptezicht en overwon hij de dyspraxie. “Nou binnen drie maanden na aanvang van de training haalde ik mijn rijbewijs”.


De eerste kijkvaardigheidsdiploma’s uitgereikt

Alle deelnemers die de Visuele Training succesvol hebben afgerond, krijgen een Kijkvaardigheidsdiploma uitgereikt. Dit diploma krijgt je als je voldoende visuele en motorische vaardigheden hebt opgebouwd om goed te kunnen concentreren, studeren en presteren. Leer- en concentratieproblemen worden vaak veroorzaakt door beperkte visuele en motorische vaardigheden. Deze lichamelijke beperkingen zijn relatief eenvoudig aan te pakken met Visuele Training. Het Kijkvaardigheidsdiploma is een initiatief van AB Reflex. Er zijn inmiddels zo’n 500 diploma’s uitgereikt. Nina Lankes uit Wellerlooi had in 2016 de primeur. Zij mocht als eerste in Nederland het diploma in ontvangst nemen.

Kijkvaardigheidsdiploma


Met oogtraining een hoger IQ

Kinderen met leer- of concentratieproblemen wordt vaak een IQ test afgenomen. Niet zelden komt het IQ lager uit dan de ouders, op grond van het beeld wat ze van hun kind hebben, dachten. Dit kan vervelende gevolgen hebben. Zeker nu er steeds meer scholen overwegen om niet meer zo zeer de cito-score maar de intelligentiescore belangrijk vinden bij het wel of niet toelaten van nieuwe leerlingen. Zowel cito-score als IQ-score krijg je omhoog met visueel-motorische training. Dat komt omdat leer- en concentratieproblemen heel vaak het gevolg zijn van visuele en/of motorische beperkingen. In dat geval kan de aangeboden visuele informatie niet snel genoeg opgenomen en verwerkt worden. Met visuele training kun je relatief gemakkelijk die beperkingen weg trainen of sterk verminderen. Het gevolg is dat de vragen van de IQ-test beter worden begrepen. Iemand wordt dus niet intelligenter maar scoort gewoon beter. Soms 10, 20 of zelfs 30 punten hoger! Meer weten? Kijk op www.abreflex.nl of bel: 06-54790867.